Son zamanlar məşhurlaşan turş mayalı çörək  əslində ən qədim və original çörək bişirmə növüdür. Axı bir zamanlar hazır maya yox idi və nənə-babalarımız yenə də çörək bişirirdilər. Bəs həqiqətən turş mayalı çörək deyildiyi kimi ən sağlam çörək növüdür? Həm mayamı hazırladım, həm çörəyimi bişirdim, həm də araşdırmalarımı edib bu postu yazmaq qərarına gəldim.

Turş maya (türkcə ekşi maya, ingiliscə sourdough) sadəcə su və undan hazırlanır. Su və un qarışdırılır, otaq temperaturunda və qaranlıq yerdə saxlanılıb, hər gün yenə də su və unla bəsləməklə fermentə edilir. Bir müddət sonra qabarcıqlar yaranır, xəfif turş qoxu gəlir və maya 2 dəfəyə qədər artır,bu zaman mayanın tutduğunu anlayırıq. Yəni, fermentasiya prosesi baş verir. Mayanın tutması 3 gündən-10 günədək müddətdə baş verir. Bu undan, saxlanılan yerin temperaturundan və s asılıdır. Eyni zamanda maya hazır olduqdan sonra çörək bişirilməsi, çörəyin xəmirinin gəlməsi də bildiyimiz hazır mayalarla hazırlanan çörəklərdən daha uzun müddətdə baş verir. Bu mayalanma prosesinin uzunluğunun bizə bir çox faydası olduğunu araşdırmalar göstərib. Bir çox araşdırmanın  keçidlərini də yerləşdirəcəm. Maraqlananlar daha ətraflı oxuya bilərlər.

Daha əvvəl Fitik asidlə (fitat) bağlı bir post paylaşmışdım. Bəzi fitik asidli bitkiləri sirkəli suda saxlamaqla fitik asidini azaldırdıq. Fitik asidin həm bizim orqanizmimizdə həzm olunması çətindir, həm də bitkinin tərkibində olan qidalı maddələrin də sorulmasını çətinləşdirir. Eyni maddə dənli bitkilərdə də olduğu üçün turş mayalı xəmirdə fitat miqdarı hazır mayalı xəmirə nisbətdə 25-50%-ə qədər azalır. Bu, turş mayalı xəmirin uzun müddətli fermentasiyası ilə bağlıdır.

[https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11368651](link)

[ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3273010](link)

Nəticədə turş mayalı çörəyin həzmi daha asan və qidalı maddələrin sorulması daha yüksək olur. Qidalı maddələrə folat, maqnezium və s.  kimi çox faydalı maddələr  daxildir.

Eyni zamanda bəzi araşdırmalar tuş mayanın tərkibindəki süd turşusunun uzun müddətli fermentasiyası nəticəsində antioksidantların miqdarını artırdığını göstərmişdir.

Həzmi asanlaşdırmasının digər səbəbi isə prebiotik və probiotiklərlə zəngin olmasıdır. Probiotik bizim həzm sistemimizdə olan və həzmə kömək edən yaxşı bakteriyalardır. Prebiotiklər isə probiotiklərin qidasıdır.

[https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19747602](link)

Son zamanlar hamımızın çox eşitdiyi gluteni də turş maya fermentasiyası azaldır. Gluten bəzi insanlarda heç bir problem yaratmasa da, bəzi insanlarda orta dərəcədə həzm problemləri, xəfif qaz, həzmsizlik və s yaratdığı kimi, bəzi insanlarda ağır problemlər yarada bilir. Glutenə qarşı ciddi intoleransı və allergiyası olan insanlar üçün yenə də tövsiyyə olunmasa da, orta və ya yüngül həssaslığı olanlar üçün əvəzedilməz tapıntı olacaq :) Turş maya gluteni 0-a endirməsə də böyük ölçüdə miqdarını azaldır.

[https://link.springer.com/article/10.1007/s00217-005-0220-x](link)

Araşdırmalar hətta şəkər xəstələri üçün də ən faydalı növ çörək ola biləcəyini göstərmişdir. Turş mayalı çörək və hazır mayalı çörək yeyən 2 qrup insanın qan şəkərlərini ölçdükdə ilk qrup insanlarda qan şəkərinin digər qrupa nisbətdə daha aşağı olduğunu da göstərmişdir.

[https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17697425](link)


Nəticədə turş mayalı çörək təkcə dadı ilə deyil həm də faydaları ilə digər çörəkləri geridə qoyur. Çoxları hazırlanışının çətin olduğunu düşünsə də, mən çətin deyil də sadəcə  çox vaxt apardığını düşünürəm və əksinə bu prosesdən olduqca zövq alıram.

![9EFCD59D-4260-4ED5-9AF4-8DC8703C1997.jpeg](/uploads/9_EFCD_59_D_4260_4_ED_5_9_AF_4_8_DC_8703_C1997_c6f508c9b6.jpeg)
![D5F61F6F-A1A7-460C-84FB-136568C508B0.jpeg](/uploads/D5_F61_F6_F_A1_A7_460_C_84_FB_136568_C508_B0_a7fb7fd647.jpeg)
![D5F61F6F-A1A7-460C-84FB-136568C508B0.jpeg](/uploads/D5_F61_F6_F_A1_A7_460_C_84_FB_136568_C508_B0_a7fb7fd647.jpeg)
![AF0578EA-062D-4DC8-960C-C2A47A27961B-scaled.jpeg](/uploads/AF_0578_EA_062_D_4_DC_8_960_C_C2_A47_A27961_B_scaled_6dc302e826.jpeg)


Son zamanlar məşhurlaşan turş mayalı çörək  əslində ən qədim və original çörək bişirmə növüdür. Axı bir zamanlar hazır maya yox idi və nənə-babalarımız yenə də çörək bişirirdilər. Bəs həqiqətən turş mayalı çörək deyildiyi kimi ən sağlam çörək növüdür? Həm mayamı hazırladım, həm çörəyimi bişirdim, həm də araşdırmalarımı edib bu postu yazmaq qərarına gəldim.

large_9EFCD59D-4260-4ED5-9AF4-8DC8703C1997.jpeg

medium_9EFCD59D-4260-4ED5-9AF4-8DC8703C1997.jpeg

small_9EFCD59D-4260-4ED5-9AF4-8DC8703C1997.jpeg

thumbnail_9EFCD59D-4260-4ED5-9AF4-8DC8703C1997.jpeg

9EFCD59D-4260-4ED5-9AF4-8DC8703C1997.jpeg

Turş maya (Sourdough)

Ganira Ahmadova

thumbnail_ganira-about-me.jpg

ganira-about-me.jpg

Niyə bəzi bitki mənşəli qidaları bişirməzdən və yeməzdən əvvəl sirkəli suda saxlayırıq? Bunun səbəbi həmin bitkilərdəki Fitik asiddir. Fitik asid bitkinin toxumunda olan fosfatın əsas mənbəyidir. Bunlara  badam, mərcinin hər növü, paxlalılar, lobya, noxud və s kimi toxumlar daxildir. Fitik asid toxumun cücərməsi üçün əsas amillərdən biridir. Yəni toxum cücərməsi üçün içindəki fitik asiddən istifadə edir, onu parçalayır və cücərir. Bəs insan orqanızmində fitik asid nə edir? İnsanın həzm sistemi fitik asidi həzm edə bilmədiyi kimi, fitik asid həmin bitkinin tərkibindəki faydalı mineralların həzm olunmasını, sorulmasını da çətinləşdirir. Bu bir tərəfdən həzmsizlik, digər tərəfdənsə mineral çatışmazlığı yarada bilər. Fitik asid dəmir, sink, kalsium kimi mineralların sorulmasını çətinləşdirir. Amma digər tərəfdənsə bəzi araşdırmalar göstərib ki, fitik asid həm də orqanizmimiz üçün faydalıdır, çünki antioksidantdır. Böyrək daşlarına və xərçənginə, ürək-damar sistemi xəstəliklərinə qarşı bizi müdafiə etdiyi də düşünülür. Həmçinin araşdırmalar göstərib ki, əgər bir insanın dieti balanslıdırsa, onun özünü fitik asiddən qorumasına ehtiyac yoxdur, çünki balansli dieti olan insanlarda mineral çatışmazlığı yaşanmır. Bəs kimlər ehtiyatlı olmalıdır? Balanslı dieti olmayan insanlar ( ki müasir dövrdə balanslı dieti olmamaq çox normal hal hesab edilir), dietinin çoxunluğunu fitik asidlə zəngin qidalar təşkil edənlər, əti az və ya heç yeməyənlər, yəni vegan və vegeterian insanlar mineral çatışmazlığı yaşaya biləcəklərdirlər. Ətdəki protein mineralların sorulmasına kömək etdiyi üçün fitik asidli qidaların verdiyi mineral çatışmazlığını tarazlaya bilir.

Nəticə olaraq, fitik asidli qidalar uzun müddətdə problemlər yarada bildiyi kimi, düzgün balanslı dieti olan insanlarda heç bir narahatlığa səbəb vermir.

Əgər dietimiz düzgün deyilsə, vegan və ya vegeterianıqsa, və ya o qidaları yeyendə həzmsizlik, narahatlıq hiss ediriksə, o zaman bir neçə üsulla fitik asidi bacardığımız qədər azalda bilərik qidalardan.

1. Toxumu cücərtmək, yuxarıda da qeyd etdiyim kimi cücərmiş toxum fitik asiddən istifadə edir və onu asidsizləşdirir.
2. Toxumları 24 saat suda saxlamaq
3. Toxumları fermentasiya etmək. Bunun üçün toxumları 6-24 saat ərzində orqanik sirkəli suda saxlamaq lazımdır.   Bu proseslərdən sonra yadda saxlamaq lazımdır ki, fitik asid həmin suya keçir və biz toxumu istifadə etməzdən əvvəl həmin saatlarla saxladığımız suyu süzüb, toxumları isə yuyub sonra istifadə etməliyik ki, fitik asiddən azad olaq.
4. C vitamini əlavələrini həkiminizlə məsləhətləşərək qəbul edə bilərsiniz, C vitamini mineralların sorulmasını təmin edir.

Maraqlı məlumatlar:

1. Son illər elm insanları yeni növ fitik asidsiz toxumlar istehsal etməyi hədəfləyirlər. Sırf vegan və vegeterian insanlar üçün. Çünki onlar proteini çoxunluqla paxlalı bitkilər, noxud kimi qidalardan alırlar. Yəni bol fitik asidli dieti olan insanlardırlar.
2. Fitik asidi biz həzm edə bilməsək də, qoyun, keçi və s. kimi ruminant heyvanların həzm sistemində fitaz sekresiya edən flora var ki onlar fitik asidi həzm edə bilirlər. Fitaz fitik asidi lizis edən (parçalayan) fermentdir.
3. Sağlam olmağın ən birinci yolu isə balanslı diet deyil, balanslı və xoşbəxt hiss etməkdir :)

Niyə bəzi bitki mənşəli qidaları bişirməzdən və yeməzdən əvvəl sirkəli suda saxlayırıq?

thumbnail_ganira-net-background

ganira-net-background

Fitik asidli qidaları necə yeyək?

Hər kəs sağlam qidalanmaq istəyir, amma həm də şirin, dadlı şeylər də yemək istəyir :) Və çoxumuzda belə bir alqı var ki, sanki sağlam yeməklər, şirniyyatlar dadsız olar. Amma bunun belə olmadığını son illərdə hamımız öyrənmişik. Mən də qarşıma çıxdıqca, ağlıma gəldikcə sağlam reseptləri yoxlayıram və bəyəndiklərimi bacardıqca paylaşmağı planlayıram. Eyni zamanda reseptlərimin çoxusu asan hazırlanan reseptlərdir.

Bu enerji bombalarına isə 4-5 ərzaq və bir də doğrayıcı lazımdır sadəcə :)

Tərkibində işlənmiş şəkər yoxdur amma dadı şip-şirindir :)

![IMG_20190516_200637.jpg](/uploads/IMG_20190516_200637_c1e03cf4b0.jpg)


Əsas lazım olanlar xurma və qurudulmuş kokos dənələridir. 7-8 ədəd iri xurmaları isti suda azca yumuşalsın deyə saxlayırıq, daha sonra xurmaları və 1 stəkan kokosu, xurmaları qoyduğumuz sudan 1 yemək qaşığını birlikdə doğrayıcıda keçiririk :) Sadəcə bu belə yetər. Amma əgər istəsəniz içinə əlavə olaraq limon qabığından kiçik bir hissəni xırda-xırda doğrayıb əlavə edə bilərsiniz. Və ya varsa yarım çay qaşığı kokok yağı da əlavə edə bilərsiniz. Daha sonra bu "xəmiri" əlimizlə yumru toplar halına gətirib soyuducuda bərkiməsi üçün 15-20 dəqiqə saxlayırıq. Üzərinə isə şokalad sevirsinizsə 90%+ qara şokaladı yarım çay qaşığı kokos yağı (vacib deyil) ilə birlikdə buxarda əridib, soyuducudan bərkimiş halda çıxardığımız topların üzərinə əlavə edirik. Daha sonra yenidən soyuducuda 15-20 dəqiqə saxladıqdan sonra hazırdır :)

P.S zamanla istədiyiniz inqridientləri zövqə görə "xəmirinizə" əlavə edə bilərsiniz. Mən bəzən cocoa nibs, bəzən limon qabığı, bəzən azca qoz ya fındıq, bəzən bunları müxtəlif kombinasiyalarda əlavə edirəm.

P.S.S Resept mənim deyil!

Dadı çooox gözəldir. Nuş olsun!

Hər kəs sağlam qidalanmaq istəyir, amma həm də şirin, dadlı şeylər də yemək istəyir :)

large_IMG_20190516_200637.jpg

medium_IMG_20190516_200637.jpg

small_IMG_20190516_200637.jpg

thumbnail_IMG_20190516_200637.jpg

IMG_20190516_200637.jpg

Enerji bombaları

Living the life of miracles...

Salam. Adım Qənirədir :) Azərbaycan Tibb Universitetini bitirib, Böyük Britaniyada tibb təhsilim və kariyerama davam edə bilmək üçün imtahanlara hazırlaşıram. Hal-hazırda Şotlandiyada yaşayıram və məqsədim həyatı doya-doya yaşamaqdır. Səyahət etməyi, yeni insanlarla tanış olmağı, bir-birimizə yeni şeylər öyrətməyi, kitab oxumağı, heyvanları, bitkiləri, sağlam həyat tərzini sevirəm və bildiklərimi, öyrəndiklərimi, düşündüklərimi sizlərlə paylaşmaq, eyni zamanda sizləri tanımaq və sizlərdən öyrənmək üçün burdayam. Ümid edirəm bir-birimizi böyüdəcəyik :)

Əlaqə üçün:

- [Instagram](https://www.instagram.com/gani.raa/)
- [LinkedIn](https://www.linkedin.com/in/ganira/)
- [Email](mailto:contact@ganira.net)




Qidalanma